نویسنده و محقق : اشکان ارشادی
زبان آموزی یا به طور کل زبان بر چهار رکن است که آنها را ارکان زبان گویند.
۱. خواندن ، اخودماق ، قوه قرائت
۲. نوشتن ، یازماق ، قوه کتابت
۳. گفتن. ، دئمک ، قوه تکلم
۴. شنیدن ، ائشیتمک ، قوه سمع ، قوه سمعی و بصری «یعنی دیداری و شنیداری نیز بسیار مهم است و به اشکال گوناگونی می تواند وجود داشته باشد.
البته ماخ و مخ در زبان روزمره ولی ما صورت نوشتاری را لحاظ کردیم.
در یادگیری و آموزش صورت اول و دوم را بیشتر کار می‌کنند و سپس صورت سوم و چهارم.
نکاتی اجمالی برای بیان ساده تر بحور و اوزان عروض
نکته‌ای مشترک:
در نام اوزان، مسدس (شش تایی)، مثمن (هشت تایی) با توجه به تعداد ارکان موجود در بیت تعیین می‌گردد.
مسدس و مثمن هر دو عربی هست و هرگاه در ابتدای اعداد م قرار گرفت یعنی : x تایی مثل ده تایی ، سه تایی ، مثلا : مثلث یعنی سه تایی
واحد وزن شعر فارسی مصرع ولی عربی بیت است. ملاک عربیست.
مثال: «مُفتعَلن مُفتعَلن فاعِلن» در یک مصراع سه رکن دارد پس در کل بیت شش رکن پس شش تایی (مسدس)، یعنی شش رکنی هست.
مثال: «فَعلاتن فَعلاتن فَعلاتن فَعلن» در یک مصراع چهار رکن دارد پس در کل بیت هشت رکن دارد یعنی هشت تایی (مثمن) یعنی هشت رکنی هست.
فاعِلاتن = بحر رمل
در تقطیع با ارکان «فاعلاتن» یا «فعلاتن» دیدیم پس نام وزن عروضی با «رمل» آغاز میشود.
«سالم» ، چنانچه فاعلاتن بدون دست خوردن تکرار شود سالم است. (فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن = رمل مثمن سالم)
«مخبون» اگر به‌جای «فاعلاتن» با رکن «فعلاتن» مواجه شویم ؛ مخبون است.
مثال: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن = رمل مثمن مخبون
«محذوف یا مقصور» اگر رکن آخر مصراع، به‌جای «فاعلاتن»، «فاعلن» و یا به‌جای «فعلاتن»، «فعلن» باشد؛ یعنی هرگاه، یک هجا از آخرین رکن کم شده باشد.
مثال: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن = رمل مسدس محذوف (مقصور)
اگر یک هجا از پایان آخرین رکن، حذف و یا کم شود؛ عبارت «مخبون یا محذوف» را در نام وزن عروضی به کار می‌بریم. ( در همه‌ی بحور )
در عروض سنتی، حذف هجای کشیده را «مقصور» و حذف هجای بلند را «محذوف» می‌دانند.
بحر متقارب
فعولن فعولن فعولن فعولن ،،،،،،،،،، سالم است ، مثمن است.
فعولن فعولن فعولن فَعَل ،،،،،،،،،، محذوف است یا مقصور!
توجه بیشتر :
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن = رمل مثمن سالم
رمل است؛ زیرا دارای رکن «فاعلاتن» است
مثمن است؛ زیرا در هر مصراع چهار رکن و در کل بیت هشت رکن دارد
سالم است؛ زیرا «فاعلاتن» در آن از هر تغییری مصون مانده است
فاعلاتن فاعلاتن فاعلن = رمل مسدس محذوف (مقصور)
رمل است؛ زیرا دارای رکن «فاعلاتن» است.
مسدس است؛ زیرا در هر مصراع سه رکن و در کل بیت شش رکن دارد.
محذوف است؛ زیرا رکن پایانی آن، یک هجای خود را از دست داده و به‌جای «فاعلاتن» به «فاعلن» تبدیل شده است.
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن = رمل مثمن مخبون
رمل است؛ زیرا دارای رکن «فاعلاتن» است
مثمن است؛ زیرا در هر مصراع چهار رکن و در کل بیت هشت رکن دارد
مخبون است؛ زیرا ارکان آن به‌جای «فاعلاتن» از «فعلاتن» ساخته شده‌اند.
فعلاتن فعلاتن فَعلُن = رمل مسدس مخبون محذوف (مقصور)
رمل است؛ زیرا دارای رکن «فاعلاتن» است
مسدس است؛ زیرا در هر مصراع سه رکن و در کل بیت شش رکن دارد
مخبون است؛ زیرا ارکان آن به‌جای «فاعلاتن» از «فعلاتن» ساخته شده‌اند
محذوف است؛ زیرا رکن پایانی آن، یک هجای خود را از دست داده و به‌جای «فعلاتن» به «فعلن» تبدیل شده است.
درباره این سایت